Το σουρεαλιστικό μανιφέστο του κινηματογράφου, όπως είναι «Η Χρυσή Εποχή», εξακολουθεί να εντυπωσιάζει με την αναρχική και βλάσφημη υπονόμευση-αποδόμηση πολλών εκ των θεμελιωδών αρχών της αστικής κοινωνίας. Μέσα σε κάτι περισσότερο από 60 λεπτά εσωκλείει την ασυνάρτητη, αλλά λογική ως προς τη συνέπειές της ανορθολογική κοινωνία, εφόσον αυτή θεμελιώνεται στη βία και το όργιο του πλούτου. Ο Buñuel δε μένει εκεί καθώς δεν επιτρέπει κάποια απλοϊκή ταύτιση με τους αδύναμους. Από τη πρώτη σκηνή αναμέτρησης του σκορπιού με τον αρουραίο και τον αργό θάνατο του τελευταίου, η αντιστοιχία θα λειτουργήσει αντίστροφα: με τους σκελετούς των επισκόπων στα ξέξασπρα βράχια (ως νεκρός σκορπιός έχοντας όμως χτυπήσει με το κεντρί του) να περιμένουν χάσκοντας τους ρακένδυτους «επαναστάτες» που ψοφάνε σαν τον αρουραίο στο δρόμο.
Δεν επιδιώκει ο Buñuel να υποδείξει κάποιο υποκείμενο (ατομικό ή συλλογικό) που ενώ δυστυχεί θα μπορούσε να αντιταχθεί στις βυθισμένες στα περιττώματα (λχ. όπως βλέπουμε στη πρώτη σκηνή ερωτοτροπίας του «ανδρός» με τη «γυναίκα» στις «λάσπες») αστικές πρακτικές και θεσμούς (άλλωστε, ο Μαρκήσιος του πάρτυ μας εμφανίζεται σε κοντινό με θεόρατες μύγες κολλημένες στο «πρόσωπό» του). Πριν ευτελίσει τους μεγαλοαστούς, ο Buñuel έχει φροντίσει να διαλύσει και τις δικές μας ηθικολογικές προκαταλήψεις. Πρώτα με την ξεκαρδιστική φιγούρα του θυελλώδη από οργή και περιφρόνηση προς οτιδήποτε εμποδίζει τις ορμές του (σεξουαλικές και βίαιες) «άνδρα» (απίθανος ο Gaston Monod) να λακτίζει ένα σκυλάκι κάποιας μεγαλοαστής∙ και στη συνέχεια, με τη μεγαλειώδη και συντριπτική για εμάς σκηνή όπου το παιδί, μάλλον με κάποια νοητική στέρηση, πληρώνει με τη ζωή του την αταξία του, καθώς ένα μέλος από το υπηρετικό προσωπικό του Μαρκησίου Χ το τουφεκίζει (δις!) σα πουλερικό στο κυνήγι. Η συμπόνοια είναι αστική κατασκευή κραυγάζει μάλλον ο Buñuel, όπου, αφού έχοντας γελειοποίησει την εργατική τάξη ως κρετίνους και έρμαια του θυμού τους, στη συνέχεια σκαλίζει τις δικές μας ‘αστικές’ αξίες και τη συγκινησιακή φόρτιση ενός αντίστοιχου θεάματος, ειδικά αφού μάλλον θεωρεί ότι, όπως και ο άθλιος δολοφόνος του, έχουμε ουρλιάξει κι εμείς προς παιδιά κραυγάζοντας, «θα το σκοτώσω»!
Υπέροχη η σεκάνς της δεξίωσης με το κάρο των αγροτών να διαβαίνει, σχεδόν απαρατήρητο, μέσα από την αριστοκρατική ομήγυρη και να προκαλεί μια αναπαίσθητη αποστροφή. Μανιφέστο και σεξουαλικής απελευθέρωσης (πάντα με τη σκωπτική ματιά της γελοιποίησης του θεάματος του εαυτού μας) με θαυμαστή, για όποια εποχή και όχι μόνο τη «χρυσή», συμμετρία στο φετιχισμό και την ερωτική ορμή (υπέροχα ψυχαναλυτικές οι στιγμές εμπορευματοποιημένης λαγνείας του «ανδρός» και σουρρεαλιστικής ερωτικής προσμονής της «γυναίκας»). Οι μετωνυμίες, όπως «τυφλωμένος από έρωτα», σμπαραλιάζονται με καυστικό χιούμορ στο έλεος του οποίου θυσιάζονται οι πάντες και πρώτος ο «άνδρας» με το μάτι διάτρητο και να αιμορραγεί, όπως και ο τυφλωμένος πατέρας της γυναίκας (άλλη ψυχαναλυτική στιγμή εδώ).
Στη θυσιαστική λογική όμως του Δυτικού πολιτισμού και στην άρνηση των αξιών της (ξεκαρδιστική η σκηνή ξεφορτώματός τους από το παράθυρο του ανακτόρου) φαίνεται να καταλήγει ο Buñuel, αφού ο πρωτομάστορας της Αγάπης πρωτοστατεί στο όργιο του πύργου του De Sade με το προσωπείο της συμπόνοιας να πέφτει σαν τα σκαλπ που κρέμονται από το εμβληματικό σύμβολο στο χιονισμένο μας πλανήτη. Αξεπέραστο σουρεαλιστικό δοκίμιο που ακόμα «βασανίζει» ως η σκοτεινή πλευρά του αστικού πολιτισμού…
Σπύρος Γάγγας, Νοέμβριος 2016.
Featured Image: http://wherethelongtailends.com/lage-dor/
Text Image: http://www.sentieriselvaggi.it/dvd-l-age-dor-di-luis-bunuel/
Vanguard Cinema 